Om te vermijden dat ons klimaat de komende decennia letterlijk een hot item wordt, moet het dat eerst figuurlijk worden, en wel snel. IGEMO verlengt daarom haar engagement als territoriaal coördinator van het Burgemeestersconvenant voor Klimaat en Energie, een initiatief van de Europese Commissie.
Het Burgemeestersconvenant ontstond in 2008 als onderdeel van de Europese klimaat- en energiedoelstellingen. Steden en gemeenten uit alle hoeken van ons continent engageerden zich vrijwillig om de Europese Commissie te helpen deze doelstellingen te halen. Destijds was de blik gericht op 2020 en mikten de ondertekenaars op een reductie van 20% van de gemeentelijke broeikasgassen tegen dat jaar.
IGEMO ondertekende eind 2014 samen met 7 gemeenten in onze regio het Burgemeestersconvenant. Berlaar, Duffel, Sint-Katelijne-Waver, Puurs, Sint-Amands, Bornem en Willebroek engageerden zich om een gezamenlijk actieplan op te stellen en uit te voeren, IGEMO begeleidde de gemeenten bij dat proces.
Verhoogde ambities voor 2030
In 2015 was echter al duidelijk dat 2020 voor de deur stond en dat de opgenomen engagementen - wereldwijd, Europees én lokaal - niet ver genoeg reikten om de doelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs te halen.
Als deel van de strategie om de opwarming van onze planeet ruim onder de 2° te houden werd daarom het Burgemeestersconvenant 2030 gelanceerd. Ondertekenende steden en gemeenten beloven een plan op te stellen dat tegen dat jaar minstens 40% van de uitstoot van broeikasgassen op het gemeentelijk grondgebied reduceert. Bovendien engageren ze zich om een adaptatieplan uit te werken dat ervoor zorgt dat zowel de infrastructuur, natuur als de mensen in de gemeente gewapend zijn tegen de onvermijdelijk opwarming van ons klimaat. In Vlaanderen verwacht de Vlaamse Milieumaatschappij tegen 2030 immers al drie keer meer hittegolven dan in 2017 en bovendien 25 extra droogtedagen. Als het regent, zal de intensiteit dan weer toenemen en dreigt meer waterschade.
In 2017 was Lier de eerste gemeente in onze regio die - in samenwerking met IGEMO - een klimaatactieplan voor 2030 opstelde. In 2018 volgde Bonheiden en begin 2020 kon ook de stad Mechelen een goedgekeurd klimaatactieplan voorstellen.
Participatie in lokale stuurgroepen
De zeven deelnemende gemeenten van het gezamenlijke klimaatactieplan uit 2015 konden en wilden niet achterblijven en richten in samenwerking met IGEMO de blik op hogere ambities voor 2030. De aanpak verschilt echter deze keer: elke gemeente richt een Pentahelix-stuurgroep op en stelt een individueel, gemeentelijk klimaatactieplan op. Op die manier wil IGEMO de relevante gemeentelijke stakeholders deelgenoot maken van onze gezamenlijke klimaatambities. Dat is nodig, als je weet dat het gemeentebestuur typisch voor minder dan 1% van de gemeentelijke broeikasgasemissies verantwoordelijk is.
Het is daarom cruciaal ook acties te formuleren die de woningen van burgers beter isoleren en voorzien van hernieuwbare energiebronnen, die de processen in de industrie en landbouw schoner en energie-efficiënter maken en die de verplaatsingen op het gemeentelijk grondgebied klimaatvriendelijker maken.
Partnerschap met Provincie Antwerpen
‘Penta’ staat voor vijf in het Oudgrieks en dus bestaan de Pentahelix-stuurgroepen uit evenveel groepen van stakeholders in de gemeenten: burgers en hun verenigingen, bedrijven, milieu- en natuurgroepen, academici en experten, en niet in het minst het gemeentebestuur, dat uiteindelijk verantwoordelijk is voor de goedkeuring en coördinatie van het gemeentelijke klimaatactieplan.
Samen met Provincie Antwerpen, dat eveneens territoriaal coördinator van het Burgemeestersconvenant is, bepaalt IGEMO met de deelnemende gemeenten de speerpunten van een ambitieus klimaatbeleid en koppelt daaraan operationele doelstellingen. Om tot een schonere mobiliteit te komen, moeten we bijvoorbeeld meer elektrisch gaan rijden tegen 2030. Voor een gemeente is het daarom essentieel om ervoor te zorgen dat de bijhorende laadinfrastructuur in voldoende mate aanwezig is op haar grondgebied.
IGEMO en Provincie Antwerpen trekken gezamenlijk op om de gemeenten in het arrondissement Mechelen een optimale ondersteuning te bieden bij het opstellen en uitvoeren van hun lokaal klimaatactieplan. De Provincie bezit heel wat expertise rond zowel klimaatmitigatie als -adaptatie en stelt deze voluit ter beschikking. Samen met IGEMO ontwierp de Provincie een sjabloon voor een lokaal klimaatactieplan, dat vervolgens in samenspraak met de gemeentediensten en de lokale stuurgroepen gestoffeerd wordt met lokale accenten en acties.
Het is expliciet de bedoeling dat dit plan niet in een schuif belandt: het zal daarom permanent geëvalueerd en bijgestuurd worden door zowel de gemeente, de territoriaal coördinatoren als de burgers en bedrijven in de stuurgroep. Enkel zo kunnen we vermijden dat we in 2030 wakker worden en vaststellen dat we een cruciaal decennium om de toekomst van onze maatschappij veilig te stellen, verspild hebben.
Steun van Europa
Participatie in klimaatactieplannen brengen is een intensief proces dat personeelsinzet vraagt van zowel gemeentebesturen als territoriaal coördinatoren. Het Pentahelix-begeleidingstraject komt er dan ook met steun van de Europese Commissie, die ruim 182.000 euro uit het Horizon 2020-fonds investeert om deze aanpak in onze regio uit te rollen. Dankzij ervaringsuitwisseling met partners uit Letland, Noorwegen, Kroatië en Spanje krijgt IGEMO daarenboven de kans goede praktijken uit andere landen te implementeren in de begeleidingstrajecten.
Pentahelix is niet de enige bron van Europese en Vlaamse middelen die wordt ingezet om klimaatacties uit te rollen. Dankzij projecten als See2Do, Stronghouse , MOVE en 2IMPREZS haalde IGEMO de voorbije jaren heel wat middelen en expertise naar onze regio om onze brandende klimaatambities (figuurlijk) waar te maken.
